Παρασκευή 24 Μαΐου 2013

"Γυναικεία επιχειρηματικότητα"... win some, lose some...

Προχθές, παραβρέθηκα στην εκδήλωση "Κύκλοι Ζωής: Η επιχειρηματικότητα στη ζωή των γυναικών" που διοργανώθηκε από το τo ALBA Hub for Enterprise and Development και το δίκτυο "Women on top", του οποίου είμαι μέλος, χάρη στην γλυκύτατη και εξαιρετικά δραστήρια Στέλλα Κάσδαγλη.

Εκεί, πέρασα δύο πολύ ενδιαφέρουσες ώρες, ακούγοντας τέσσερις γυναίκες επιχειρηματίες, επιτυχημένες στον τομέα τους, να εκθέτουν τις προσωπικές τους ιστορίες για το πώς έγιναν επιχειρηματίες, ποιες δυσκολίες αντιμετώπισαν, πώς διαχειρίζονται το χρόνο τους μεταξύ δουλειάς και οικογένειας, πώς συνδύασαν εγκυμοσύνη και δουλειά, single motherhood και δουλειά, πώς αναθεώρησαν τη στάση τους απέναντι στη ζωή, όταν ήρθαν αντιμέτωπες με σοβαρή ασθένεια, ποια ήταν η "κρίσιμη καμπή" που τις έκανε να κάνουν στροφή στην καριέρα τους και πολλά άλλα.

΄Ολη την ώρα που άκουγα τις ομιλίες τους, το μυαλό μου κατακλυζόταν από σκέψεις και σχόλια σχετικά με αυτά που έλεγαν. Κράταγα σημειώσεις, σκεφτόμουν ασταμάτητα. Κατάλαβα πως με όλες τους είχα κάτι κοινό. Η ιστορία της καθεμίας με άγγιζε με διαφορετικό τρόπο. Συγχρόνως όμως, ένιωθα να με πνίγει η επιθυμία να τους πως "Κορίτσια, καλά τα λέτε, αλλά έχω πολλές αντιρρήσεις. Νιώθω πως παρουσιάζετε τα πράγματα με πολύ θετικό τρόπο. Η δική μου εμπειρία από τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, παρότι είχε πολλά από τα καλά που παρουσιάζετε, είχε και πάρα πολλά κακά, που δεν τα παρουσιάζετε".

Όταν πήρα το λόγο και μίλησα, ένιωσα πως δεν μπόρεσα να οργανώσω τις άπειρες σκέψεις μου και να τους μεταφέρω τις ανησυχίες μου. Και κυρίως, να μεταφέρω τις ανησυχίες μου σε πολλές νέες γυναίκες, που βρίσκονταν στην ίδια εκδήλωση που αντιμετώπιζαν το δίλημμα "Να τολμήσω να γίνω γυναίκα-επιχειρηματίας ή όχι; Τι θα αντιμετωπίσω πραγματικά;"

Παίρνω λοιπόν το χώρο και το χρόνο εδώ, για να διατυπώσω τις δικές μου σκέψεις, εμπειρίες και ανησυχίες για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα και τις επιπτώσεις της στη φύση της γυναίκας, την καθημερινότητά της, το ρόλο της στην οικογένεια, στην προσωπική της ζωή, στη σχέση της με τα παιδιά της.

Αν λοιπόν μίλαγα εγώ προχθές, θα είχα πει τα εξής:

Έγινα επιχειρηματίας σε μικρή ηλικία. 26 ετών.  Και έγινα επιχειρηματίας από τόσο μικρή, γιατί ήμουν ανήσυχο πνεύμα και κατάλαβα γρήγορα πως θα ήμουν μια "κακή υπάλληλος". Ασυμβίβαστη. Με δική μου άποψη και ιδέες και ανίκανη να προσαρμοστώ στα θέλω κάποιου άλλου εργοδότη. ΄Ισως και γιατί είχα δυο γονείς ελεύθερους επαγγελματίες, που μου έδειξαν αυτό το δρόμο στον επαγγελματικό στίβο και όχι αυτό μιας υπαλλήλου. Ίσως γιατί αγαπούσα τόσο πολύ τα παιδιά και ήθελα τόσο πολύ να γίνω νηπιαγωγός, που ήθελα να το κάνω με τον δικό μου τρόπο, όπως το οραματίστηκα, όταν σπούδαζα.

Τι κέρδισα λοιπόν σαν γυναίκα επιχειρηματίας;
  • Την ικανοποίηση της δημιουργίας δύο δικών μου επιχειρήσεων. 
  • Την αναγνώριση των ικανοτήτων μου τόσο των παιδαγωγικών όσο και των επιχειρηματικών από μεγάλη μερίδα γονέων (πάντα υπάρχουν και οι δυσαρεστημένοι...), αλλά και σχολείων που παραλαμβάνουν τα παιδιά μου, μετά την αποφοίτησή τους από τα σχολεία μου. 
  • Την οικονομική ανεξαρτησία (με όσα αυτή συνεπάγεται - οικονομική άνεση, ταξίδια, υλικά αγαθά... -) 
  • Την αγάπη που μου έχουν δώσει τα πάνω από χίλια παιδιά που πέρασαν από τα χέρια μου εδώ και 19 χρόνια που με θυμούνται και έρχονται και με βλέπουν μετά από τόσο καιρό και μου λένε "Κυρία Νατάσσα, με θυμάστε; Είμαι η ....." Και η χαρά στα μάτια τους, όταν τους λέω πως "Και βέβαια σε θυμάμαι! Όλα τα παιδιά μου τα θυμάμαι!!!"
  • Πολλά δάκρυα συγκίνησης στις γιορτές αποφοίτησης των μαθητών μου κάθε χρόνο (αυτά ειδικά με έχουν κάνει διάσημη, δεν υπάρχει γιορτή αποφοίτησης που να μην έχω κλάψει, εδώ και 19 χρόνια!!!)
  • Την αναγνώριση των συνεργατών μου πως είμαι "καλό και δίκαιο αφεντικό, κι ας φωνάζω και ας έχω νεύρα, πολλές φορές"
  • Τη δυνατότητα να μπορώ να έρχομαι ό,τι ώρα θέλω και να φεύγω ό,τι ώρα θέλω από τη δουλειά μου
  • Την εμπειρία να αντιμετωπίζω με απίστευτη ψυχραιμία οποιοδήποτε χτύπημα παιδιού, σοβαρό ή μη
  • Την εμπειρία να χειρίζομαι, όχι πάντα με την ίδια ψυχραιμία, διάφορες δύσκολες καταστάσεις που προκύπτουν σε όλες τις επιχειρήσεις
Παράλληλα με αυτά κέρδισα, όμως, επίσης:
  • ΄Ενα επαγγελματικό δίπλωμα Δ κατηγορίας για να μπορώ να οδηγώ πούλμαν ή σχολικό, όταν ο εκάστοτε οδηγός μου αποφάσιζε πως δεν θέλει να δουλέψει μια συγκεκριμένη μέρα ή ένα συγκεκριμένο μήνα (ικανότητα, όχι απόλυτα συμβατή με τη γυναικεία μου φύση)
  • Μία εγχείρηση στην σπονδυλική στήλη σε ηλικία 30 ετών, η οποία "τσάκισε" από τα πολλά βάρη που σήκωνε, κυριολεκτικά και μεταφορικά.
  • Ένα ωραιότατο έλκος στομάχου
  • Πολλά πολλά χρόνια ψυχοθεραπείας (οκ, γι΄αυτά δεν φταίει μόνο η γυναικεία μου επιχειρηματικότητα και τα άπειρα, σοβαρά θέματα που έπρεπε να χειριστώ σε νεαρή ηλικία, αλλά και κάποια θέματα οικογενειακά, το σωστό να λέγεται)
  • 15-20 κιλά, γιατί ως γνωστόν, ο κάθε άνθρωπος αντιδράει διαφορετικά στην πίεση, το άγχος, το βάρος της ευθύνης ... (νομίζω πως είναι προφανής ο τρόπος που αντιδράω εγώ...)
  • Ατελείωτες ώρες αϋπνίας, άγχους, στεναχώριας, προβληματισμού για θέματα που είχαν προκύψει στη δουλειά, για τα οποία ΔΕΝ έφταιγα εγώ, αλλά για τα οποία έπρεπε ΕΓΩ να δικαιολογηθώ, ΕΓΩ να ζητήσω συγνώμη, ΕΓΩ να λύσω, ΕΓΩ να τακτοποιήσω. Όταν είσαι επιχειρηματίας, η ευθύνη για ό,τι λάθος κάνουν οι συνεργάτες σου είναι δική σου. Εσύ τους διάλεξες...(μικρή παρένθεση: το τραγούδι "μια ζωή πληρώνω, αμαρτίες αλλονών", το περιγράφει αυτό πλήρως....)
  • Άπειρες ώρες εργασίας σε περίοδο διακοπών, ειδικά καλοκαιρινών, για να προετοιμάσω προγράμματα, να ανακαινίσω τους χώρους, να προσλάβω νέους συνεργάτες, για να αντικαταστήσω αυτούς που αποφάσιζαν μέσα στο Δεκαπενταύγουστο να παραιτηθούν "γιατί κουράστηκαν"
  • Άπειρες ώρες άγχους σε πολεοδομίες, ΙΚΑ, Εφορίες, Νομαρχίες, Δήμους, Υπουργεία, Τράπεζες ...
  • Άπειρες ώρες συνεργασίας με το λογιστή, τη δικηγόρο, τον ασφαλιστή (όχι  πάντα για καλό, όπως φαντάζεστε...)
  • Πολλά νεύρα
  • Έγινα απόλυτη και, πολλές φορές, αυταρχική.  Συγχρόνως, έγινα ευέλικτη. Κάποιες φορές, για να "κουμαντάρεις" 20 συνεργάτες και 200 γονείς το χρόνο, πρέπει να μπορείς να κρατάς λεπτές ισορροπίες μεταξύ του να είσαι απόλυτος, σταθερός στις θέσεις σου και άκαμπος, αλλά και συγχρόνως ευέλικτος ...
  • Την ικανότητα να κρατάω τη φωνή μου ψύχραιμη, ενώ από μέσα μου έτρεμα από νεύρα ή θυμό
  • Την εμπειρία του να είμαι το επίκεντρο άπειρων συζητήσεων σε παιδικά πάρτυ (αυτή την εμπειρία μαθαίνω πως την κερδίζουν τελικά όλοι οι ιδιοκτήτες παιδικών σταθμών, οπότε το πήρα απόφαση...)
Τι έχασα;
  • Ένα μεγάλο κομμάτι της γυναικείας μου φύσης (βλέπε, για παράδειγμα, το δίπλωμα Δ κατηγορίας). Το να είσαι γυναίκα-επιχειρηματίας σε αναγκάζει πολλές φορές να κάνεις "αντρικές δουλειές", που σε βάθος χρόνου δεν ενισχύουν τη θηλυκότητά σου...
  • ΄Ενα μεγάλο κομμάτι της προσωπικής μου ζωής - γιατί πιστέψτε με, δεν είναι εύκολο για πολλούς άντρες να είναι δίπλα σε μία δυναμική γυναίκα, οικονομικά ανεξάρτητη, επιχειρηματία...
  • Την ευκαιρία να κάνω παιδί στα 25 μου, στα 30 μου ή τα 35 μου, όπως οι περισσότερες γυναίκες.  Αντίθετα, το έκανα στα 44 μου... γιατί πάντα η δουλειά ήταν προτεραιότητά μου και δεν είχα χρόνο για ένα παιδί (τώρα που το έκανα το παιδί, καταβάλω τεράστια προσπάθεια για να κερδίσω αυτό το χρόνο και να  μπορώ να τον προσφέρω και στις δυο μας...)
  • Τη χαρά να φανερώσω την εγκυμοσύνη μου πριν τον έβδομο μήνα, προκειμένου να μην ταραχτούν οι γονείς του σχολείου με τη σκέψη πως θα έλειπα για 2 μήνες και το σχολείο θα έμενε προσωρινά "ακέφαλο"
  • Τη δυνατότητα να κάτσω σπίτι με το παιδί μου, αφού τελικά το γέννησα, δύο ή και έξι μήνες ή και ένα χρόνο, όπως κάνουν πολλές γυναίκες υπάλληλοι. Αντίθετα, γύρισα πίσω στη δουλειά, λίγο μετά τις 40 μέρες, γιατί είχαν προκύψει θέματα, που, όσο καλοί και να είναι οι συνεργάτες μου, ήθελαν εμένα για να λυθούν (δεν μπορείτε να πιστέψετε πόσο ζήλευα τις συνεργάτιδές μου, που μου έλεγαν "Κυρία Νατάσσα, εγώ θα κάτσω να μεγαλώσω το παιδί μου ένα χρόνο.")
Νομίζω πως αν είχα χρόνο - κι εσείς κουράγιο να διαβάζετε - θα μπορούσα να διανθίσω τις παραπάνω λίστες πολύ περισσότερο.  Δεν ξέρω, όμως, αν θα είχε νόημα. Το σημαντικό είναι τελικά, πως όπως σε όλους τους τομείς της ζωής μας πάντα κάτι δίνεις, κάτι παίρνεις ... Όλες οι επιλογές μας έχουν τα αρνητικά τους, έχουν και τα θετικά τους. Win some, lose some...

Αυτά που θα έλεγα όμως εγώ τελειώνοντας την ομιλία μου για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα και, αν μου ζητούσε μια νέα κοπέλα τη γνώμη μου, θα ήταν τα εξής:


  • Αν ξεκίναγα πάλι από την αρχή, θα γινόμουν ξανά επιχειρηματίας;

Πιθανότατα, γιατί όπως προείπα, ξέρω πως προσωπικά θα ήμουν μια "κακή υπάλληλος" και γιατί τα θετικά του να έχεις μια δική σου επιχείρηση είναι πολλά.


  • Τι θα έκανα διαφορετικά;

Θα είχα περισσότερο μέτρο. Η δουλειά σου, όσο κι αν την αγαπάς, όσο κι αν σου δίνει χρήματα, χαρά, αυτοπεποίθεση, ανεξαρτησία, αναγνώριση, ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να είναι εις βάρος της προσωπικής σου ζωής. 

Θα πρόσεχα παραπάνω τον εαυτό μου, θα του αφιέρωνα περισσότερο χρόνο και θα φρόντιζα περισσότερο τη θηλυκότητά μου.  Είναι τόσο εύκολο να παρασυρθείς και να τη χάσεις στον αγώνα της επιβίωσης στον κόσμο των επιχειρήσεων...

Θα είχα κάνει νωρίτερα παιδί.  Τα σχολεία μου, όσο και να τα θεωρώ παιδιά μου, δεν είναι τίποτα μπροστά στο πραγματικό παιδί μου.  Έχω άλλη ωριμότητα τώρα που έκανα την κόρη μου και τη χαίρομαι και απολαμβάνω κάθε στιγμή που είμαι μαζί της, αλλά μπορεί, αν είχα το μυαλό (και το χρόνο, που δεν ποτέ δεν έκλεβα από τη δουλειά) να την είχα κάνει νωρίτερα, να της είχα χαρίσει και ένα αδερφάκι.  Τώρα πλέον νιώθω κουρασμένη σωματικά για κάτι τέτοιο...

(Ανοίγω μεγάλη παρένθεση, για να διατυπώσω και την ένστασή μου, σαν παιδαγωγός, σε κάτι που άκουσα από τις πετυχημένες γυναίκες επιχειρηματίες στην εκδήλωση: Τα παιδιά σαφέστατα ΔΕΝ χρειάζονται μια μαμά που να ασχολείται μαζί τους ΟΛΗ την ημέρα. Τα παιδιά σαφέστατα επωφελούνται περισσότερο από τον "ποιοτικό" χρόνο που περνάνε με τη σκληρά εργαζόμενη μαμά τους.  Αλλά τα παιδιά χρειάζονται τη μαμά τους.  Ας μην νιώθουμε εφησυχασμένες πως, επειδή φέρνουμε λεφτά στο σπίτι και έχουμε την οικονομική άνεση να έχουμε ενδεχομένως κάποια καλή κυρία που μας τα προσέχει, ενώ εμείς δουλεύουμε σκληρά, τα παιδιά μας είναι οκ με αυτό.  Τα παιδιά πάντα προσαρμόζονται στις καταστάσεις της ζωής που καλούνται να αντιμετωπίσουν, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως αυτό τα κάνει χαρούμενα. Κλείνω την παρένθεση και επιφυλλάσσομαι να γράψω κάποια στιγμή τις σκέψεις μου για το περίφημο "quality time" μαμάς-παιδιού)

Αν ξανάρχιζα, λοιπόν, από την αρχή, δεν θα άφηνα ποτέ τη γυναικεία επιχειρηματικότητα να παραμερίσει τη φροντίδα του εαυτού μου, τη θηλυκότητά μου και κυρίως, τη μητρότητα...


4 σχόλια:

  1. Είναι φανερό πως είσαι γεννημένη επιχειρηματίας και πολύ ευτυχισμένη παρ' όλες τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες.
    Όπως επίσης πως αν γυρνούσε ο χρόνος πίσω θα έκανες το παιδί νωρίτερα.
    Δεν βαριέσαι .. σημασία έχει το παρόν...
    Απόλαυσε το μεγάλωμα του παιδιού σου και μη μετανιώνεις για τίποτα απ' αυτά που πέρασαν και δεν γίνεται να αλλάξουν.
    Φιλιά και καλό σου βράδυ... :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Υπάρχει ο όρος mumpreneur (mum - entrepreneur) που καλύπτει τον τίτλο του όμορφου και αληθινού άρθρου σας.
    Είναι σημαντικές οι τοποθετήσεις σας και για άλλες γυναίκες που βρίσκονται σε αντίστοιχη θέση.
    Καλή συνέχεια στο έργο σας, τόσο ως μητέρα όσο και ως μάχημη επιχειρηματίας που καλείται να ανταπεξέλθει σε τόσες δυσκολίες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ήμουν κι εγώ εκεί. Σας άκουσα.
    Θεώρησα ότι ξεπέταξαν την τοποθέτησή σας με σχετική ευκολία ώστε να ακουστεί ότι "ΝΑΙ μπορούμε να είμαστε και μητέρες και επιχειρηματίες" κάτι που με αποθάρρυνε να ρωτήσω κι εγώ με την σειρά μου το δικό μου ερώτημα:
    "Αν με κάποιο τρόπο είχατε λυμένο το οικονομικό σας πρόβλημα, εφ' όρου ζωής, γιατί σας είχε εξασφαλίσει ο μπαμπάς σας ως τα δισέγγονά σας, θα γινόσασταν ξανά επιχειρηματίας ή θα κάνατε κάτι δημιουργικό αλλά χαλαρά, έχοντας πάντα ως πρώτη προτεραιότητα να είστε μαζί με τα παιδιά σας και να τα μεγαλώνετε;"
    Η Ειρήνη ήταν σαφής ας πούμε "Η δουλειά μου δεν είναι παρά το μέσο ώστε να έχω την ανεξαρτησία μου για να μπορώ να μεγαλώνω την κόρη μου. Μετά την περιπέτεια με την υγεία μου, αναθεώρησα τα πάντα και προτεραιότητα μου είναι η κόρη μου και η δράση μου στον σύλλογο γυναικών που πάσχουν από καρκίνο του μαστού".
    Αυτή την γυναίκα, όπως και εσάς μπορούσα να την καταλάβω πιο εύκολα απ' ότι κάποια άλλη κυρία.
    Θεωρώ ότι η γυναίκα μπορεί να κάνει τα πάντα. Στα δύσκολα σηκώνει τα μανίκια και παραμερίζει βουνά, αν καταρρεύσει η γυναίκα στην οικογένεια κινδυνεύει να καταρρεύσει το σύμπαν γύρω της, δεν έχει ανάγκη να αποδείξει τίποτα και σε κανέναν πια. Οπότε δεν το θεωρώ "πάρεργο" το να είναι στο σπίτι όταν γυρίσει το παιδί από το σχολείο, να κάτσουν μαζί να φάνε το φαγητό που έχει μαγειρέψει η ίδια, να συζητήσουν, να το βοηθήσει στα μαθήματά του στο σχολείο αν την χρειάζεται, να το τρέξει στις εξωσχολικές δραστηριότητες, κάτι που έτσι κι αλλιώς οι περισσότερες σκοτώνονται για να τα κάνουν ΚΑΙ αυτά.
    Μπορεί να ακουστεί συντηρητικό και ίσως οπισθοδρομικό, αλλά τείνω να πιστεύω ότι το τίμημα του να συνδυάσεις μητρότητα και επιχειρηματικότητα είναι δυσανάλογα μεγάλο και συνήθως είναι εις βάρος των παιδιών σου και της ψυχικής και σωματικής υγείας σου.

    Β.

    ΑπάντησηΔιαγραφή